GELDERMALSEN De Europese Commissie bereidt een herziening van de regels voor nieuwe veredelingstechnieken voor. Dat kan er toe leiden dat de gentechniek CRISPR-Cas ook in de biologische landbouw onopgemerkt zijn intrede kan doen. En dat kan volgens Odin ‘een bedreiging zijn voor de keuzevrijheid van jouw dagelijkse boodschappen’. Odin is daarom een petitie gestart. ‘Houd ons voedsel gentechvrij!’
CRISPR-Cas is een vrij nieuwe vorm van genetische modificatie. Het is een techniek waarmee je heel precies DNA kunt aanpassen. In het geval van planten wordt er op celniveau ingegrepen in het DNA van de plant. Voorstanders van CRISPR-Cas verwachten met de techniek sneller gewassen te kunnen ontwikkelen die onder andere beter bestand zijn tegen droogte, ziektes en plagen en meer voedselzekerheid te kunnen bieden.
Keuzevrijheid op het spel
Als Europa besluit CRISPR-Cas niet meer onder de GMO-technieken te scharen, dan betekent dat gewassen gemodificeerd met CRISPR-Cas geen verplichte risicoanalyse en etiketteringsplicht meer nodig is. Daardoor komen deze gewassen onzichtbaar in de normale productie- en voedselketen terecht. Niemand weet dan meer of hij voeding eet die genetisch gemodificeerd is. Of dat er in de gewassen die boeren telen een gentech-component zit. ‘En daarmee verdwijnt dus de keuzevrijheid voor consument en voor de (biologische) boer. En kan de biologische landbouw niet meer garanderen dat ze gentechvrij blijft. Met als gevolg het verdwijnen van de keuzevrijheid voor consument en de hele biologische sector. GMO-technieken zijn nu immers niet toegestaan in biologische producten.’
Multinationals
Vóór of tegen deze vorm van ingrijpen op celniveau is volgens Odin een interessante discussie. ‘In de biologische regelgeving is het standpunt ingenomen dat dit ongewenst is. In het vraagstuk van deregulering is een van de vragen wie de peperdure rechten en patenten op de techniek van CRISPR-Cas in handen krijgen en of veredelaars door patenten op planteneigenschappen in hun werk belemmerd worden. Duidelijk is in ieder geval dat kleine biologische veredelaars hoogstwaarschijnlijk niet voldoende financiële middelen hebben om met deze techniek te veredelen. We vrezen daarom dat de rechten in handen komen van grote multinationals met veel geld. Multinationals die zaden bezitten, deze op hun manier veredelen en daarmee de boeren nog meer afhankelijk maken van de zaad-afname van de grote zaadveredelaars.’
Super-onkruid
Een andere vraag is, of de beloftes van de techniek wel juist worden geschetst. In de Zembla-uitzending van 13 april 2023 is een goed voorbeeld te zien waarbij zaad is gebruikt van gewassen die door gentech resistent zijn gemaakt voor het bestrijdingsmiddel glyfosaat. Alles ging dood, behalve het genetisch gemodificeerde gewas. ‘Mooi, zou je denken, maar onkruid is nodig voor bodemleven en helpt tegen uitdroging en afwatering. Daarnaast zag je na een aantal jaren super-onkruid opkomen die óók ineens tegen het heftige gif glyfosaat bestand was. Met als gevolg dat de boer nóg meer glyfosaat moest spuiten om het onkruid te bestrijden. Leverancier van glyfosaat? Dezelfde als de leveranciers van het zaadgoed. Een goed patent dus, die van CRISPR-Cas, om in handen te krijgen. Alleen al in de landbouw zou het een slordige 28 miljard op kunnen leveren voor de eigenaar.’
Alternatief
Een alternatief voor GMO-veredeling is er volgens Odin zeker. ‘Al sinds de vorige eeuw worden er op biologische, klassieke wijze rassen veredeld. Met als doel robuuste gewassen die tegen een stootje kunnen. Biologische klassieke veredeling zoals bijvoorbeeld gebruikt om nieuwe phytophtera-resistente aardappelrassen te ontwikkelen. Daarvan zijn er in een paar jaar tijd zo’n 30 beschikbaar gekomen. Maar bijvoorbeeld ook veredeling zoals we die op onze boerderij De Beersche Hoeve doen, zaadvast veredeling noemen we dat. Daar veredelen we rassen en vermeerderen we zaadgoed waarmee boeren zelf kunnen reproduceren, zodat ze niet afhankelijk hoeven zijn van de grote zaadbedrijven. Deze klassieke manieren van veredeling kosten iets meer tijd maar veel minder geld dan de CRISPR-Cas-methode. Echter; er is met klassieke veredeling veel minder geld te verdienen zoals blijkt uit het voorbeeld van de patenten op CRISPR-Cas.’
Meer variatie
De groenterassen die op De Beersche Hoeve worden ontwikkeld zijn op een klassieke, biologische manier ontwikkeld. Op het veld, vrij van patenten, maar ook zaadvast. Dat wil zeggen dat uit het zaad van deze rassen planten groeien met dezelfde eigenschappen als de ouders, maar met kleine variaties. Net als in de natuur. Tuinders die de zaden kopen van deze rassen, kunnen uit de groenten die daaruit groeien zelf weer nieuw zaad oogsten. Ze kunnen daarbij selecteren op de eigenschappen die het beste passen bij hun omstandigheden. ‘Zo helpen we tuinders om onafhankelijk te worden van de multinationals. En dragen we er aan bij dat zaden beschikbaar blijven voor iedereen. Het huidige hybride zaad van de grote multinationals kan niet gebruikt worden om zelf mee door te kweken. Door zaadvast zaad te kweken dragen we bij aan meer variatie op het land en in de winkel.’
Laat je stem horen!
Vanaf 27 juni liggen er ansichtkaarten in alle van bio-winkels van Nederland geadresseerd aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Piet Adema, waarin iedereen hem kan oproepen zich in te zetten voor keuzevrijheid van ons voedsel. ‘Het enige wat jij hoeft te doen is te ondertekenen en zo snel mogelijk op de bus doen. Laten we hopen dat hij met zakken vol post achter z’n oren gaat krabben en het wetsvoorstel nog eens onder de loep neemt.’
Vanaf nu kun je ook een petitie tekenen om het onderwerp op de agenda in de Tweede Kamer te krijgen. ‘Doe mee! Want op 5 juli 2023 wordt de herziening besproken in de Tweede Kamer en alleen sámen kunnen we echt een verschil maken.’
